Le Corbusier był architektem budzącym skrajne emocje wśród mu współczesnych – od ekscytacji nowatorskimi pomysłami, po oburzenie łamaniem dotychczasowych zasad. Jego biografia, „Architekt jutra”, jest historią człowieka, który miał niezłomną wiarę w swoją wizję.

Kim był Le Corbusier – „Architekt jutra”?

Zadufanym w sobie dupkiem. Narcyzem. Despotą. Trochę wariatem, trochę geniuszem. Zawsze uważał, że ma racje. Raczej nie miał w zwyczaju przyznawać się do błędu. Każdą uwagę, choćby najbardziej konstruktywną, brał za personalny afront. Potrafił upominać swoich klientów, że wstawiają do jego willi meble i kwiaty niezgodne z jego wizją, nawet jeśli jednocześnie otrzymywał informacje o przeciekających sufitach i o oknach wymagających uszczelnienia w tym samym domu.

Przez całą lekturę książki było dla mnie niepojętym, jak ludzie go otaczający, klienci i współpracownicy, potrafili z nim wytrzymać.

Kilka ważnych informacji o Le Corbusierze:

• Tak naprawdę nazywał się Charles-Édouard Jeanneret-Gris.
• Urodził się i wychował w małym szwajcarskim miasteczku.
• Karierę zaczynał od pracy w małym zakładzie grawerskim swojego wuja.
• Już od wczesnej młodości marzył o Paryżu, gdzie w końcu studiował i mieszkał przez większą część swojego życia.
• Dzisiaj jest uważany za czołowego przedstawiciela modernistycznego stylu międzynarodowego.
• Propagował proste linie, minimalistyczny styl i otwartą przestrzeń.
• Jego ambicją było stworzenie nowoczesnego i taniego budownictwa, które organizacją pracy przypomniałoby przemysłową produkcję.

Modulor

W burzliwym roku 1943 [Le Corbusier] szkicował pierwsze wersje Modulora, nagiej postaci z za dużą dłonią, podobnej nieco do kelnera trzymającego talerz. – Anthony Flint, „Architekt jutra”.

• Modulor to system architektoniczny oparty na złotym podziale i ciągu Fibonacciego dostosowany jednocześnie do podstawowych ludzkich ruchów.

Budując jednostkę mieszkaniową w Marsylii oparł ją na naukowym modelu funkcjonowania człowieka w przestrzeni fizycznej. Człowiek witruwiański (wpisany w okrąg i kwadrat) Leonarda da Vinci stanowił dla niego punkt wyjścia. Jednocześnie rozpoczynający się proces globalizacji inspirował potrzebę ujednolicenia systemów podawania miar.

Ze względów praktycznych, ponieważ w połowie XX wieku świat zaczynał się robić płaski, używanie dwóch różnych systemów [miar – przyp. A.P.] stało się uciążliwe. […] Wszystko, co tworzy człowiek, powinno służyć człowiekowi, tak by ludzie mogli przechodzić przez drzwi nie obijając sobie głowy, łatwo sięgać umywalki, żeby umyć ręce, i siadać tak, żeby nogi i stopy nie zwisały im z kanapy. Zasady, które miały to zapewnić, nie mogą więc opierać się ani na długości południka, ani na ruchu wahadła; powinny się zaczynać i kończyć na człowieku – Modulorze. – Anthony Flint, „Architekt jutra”, s. 156.

Koncepcje dotyczące idealnych proporcji architektonicznych zawarł w swoich dwóch książkach: „Le Modulor” i „Le Modulor II”. Jednocześnie, co było do niego niepodobne, zachęcał innych architektów do zgłaszania własnych pomysłów ulepszania systemu. „Teren jest otwarty dla wszystkich przybyszów, drzwi są otwarte na oścież, każdy ma szansę przetrzeć szlak, który będzie pewniejszy i prostszy niż mój” – pisał mistrz.

„Dom to maszyna do mieszkania”

To jeden z najsłynniejszych postulatów architekta i oznaczał purystyczne podejście do architektury i orientację funkcjonalną, która niektórym innym projektantom wydawała się czasami aż wręcz zbyt radykalna. Ta orientacja funkcjonalna była u podwalin idei stojącej za Modulorem. Mieszkanie powinno być idealnie dostosowane do naturalnych ruchów człowieka w przestrzeni. Nie wszyscy jednak zgadzali się z podejściem mistrza.

Kiedy Yvonne [żona Le Corbusiera – przyp. A.P.] po raz pierwszy zobaczyła mieszkanie przy rue Nugesser-et-Coli, jeszcze przed przeprowadzką, skarżyła się przyjacielowi, węgierskiemu fotografowi Brassaïowi: „Nawet nie możesz sobie wyobrazić, jak to wygląda! Jak szpital, jak prosektorium. Nigdy do tego nie przywyknę”. Przeprowadzka była jednak bitwą, którą miała przegrać. – Anthony Flint, „Architekt jutra”, s. 94

„Dom nie jest maszyną do mieszkania” – [Eileen Gray]* odpowiedziała na bon mot Le Corbusiera. „To raczej pancerz człowieka – jego przedłużenie komunikat, emanacja duchowa. – Anthony Flint, „Architekt jutra”, s. 173

*projektantka, która zaprojektowała willę E-1027 uważaną przez niektórych za lepszą wersję Villi Savoye – przyp. A.P.

5 zasad współczesnej architektury Le Corbusiera:

1. wolny plan
2. wstęgowe okna
3. płaski dach lub ogród na dachu
4. wolna fasada
5. uniesienie budynku na słupach (jak np. w przypadku Villi Savoye)

Le Corbusiera najważniejsze dzieła

Villa Savoye, Poissy, Francja

Podczas, gdy elita branży architektonicznej była zachwycona, rodzina, która chciała mieć zaciszny wiejski dom, ku swojemu rozczarowaniu zmagała się z bardzo niepokojącymi problemami. Eugénie Savoye, która wprowadziła się tam latem 1930 roku, ujęła to zwięźle: „W moim domu pada”. – Anthony Flint, „Architekt jutra”, s. 95

• Villa Savoye – unoszący się nad łąką biały prostopadłościan – stał się symbolem stylu modernistycznego.
• Jeden z najsłynniejszych budynków Le Corbusiera przeniknął już do kultury powszechnej.
• Villa Savoye jest jednym z budynków dostępnych w serii Lego Architecture.

W 1928 roku Pierre Savoye zlecił Le Corbusierowi budowę domu w Poissy, do którego mógłby uciekać wraz z małżonką na weekendy i wakacje, aby uciec od paryskiego zgiełku. Ku uciesze architekta klient dał mu prawie całkowitą wolność twórczą. Natomiast ku rozpaczy Pierre’a architekt skorzystał z tej możliwości, pilnując, aby nawet najdrobniejsze detale projektu, takie jak meble czy kwiaty doniczkowe, były zgodne z jego wizją.

Utrapieniem dla przyszłych mieszkańców Villi Savoye była również przedłużająca się budowa i ciągle narastające koszty. Jednocześnie, budynek nie spełniał najbardziej podstawowych standardów, koniecznych do tego, aby w nim komfortowo mieszkać. Ściany przeciekały, wilgoć była wszechobecna, ogrzewanie również nie działało jak należy. Le Corbusier obarczał winą budowniczych, budowniczy winili projekt, a między zleceniodawcą a zleceniobiorcą w korespondencji zaczęły padać coraz ostrzejsze słowa. Zmagania trwały przez prawie dziesięć lat.

Interweniował Pierre Savoye, jako fachowiec od ubezpieczeń doskonale zorientowany w sprawach sporów sądowych. Napisał do architekta, że wysyła do niego zwiedzających, za to nie odpowiada na jego listy. – s. 96

Jednostka mieszkalna, Marsylia, Francja

• Znany jako Cité Radieuse (fr. Promieniste Miasto).
• Zbudowany w latach 1947-1952 jako odpowiedź na deficyt mieszkań po II wojnie światowej.
• 337 mieszkań na 12 kondygnacjach.
• Wymiary mieszkań zostały oparte na Modulorze.
• Budynek z surowego betonu i oszalowany drewnianymi deskami zamiast stalą ze względu na deficyt materiałów po wojnie.

Pawilon Esprit Nouveau, Paryż, Francja

• Wczesny projekt le Corbusiera zbudowany na Międzynarodową Wystawę Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu w 1925 roku.
• Był to model jednoprzestrzennego domku jednorodzinnego z antresolą i loggią.
• Organizatorzy wystawy wyznaczyli Le Corbusierowi teren z drzewem po środku. Architekt więc zbudował swój pawilon w taki sposób, że drzewo wystawało przez otwór w dachu.
• Projekt postawał we współpracy z kuzynem le Corbusiera Pierre’em Jeanneret i Andrée Ozenfant.

Villa Le Lac, Corseaux, Szwajcaria

• Ten projekt Le Corbusier zrealizował dla swoich rodziców.
• Realizacja projektu była próbą wprowadzenia w życie 3 z 5 zasad współczesnej architektury (budynek został oparty na wolnym planie, wykorzystano wstęgowe okna, a na płaskim dachu pojawił się ogród.

Cabanon, Roquebrune-Cap-Martin, Francja

• Prywatny domek letniskowy Le Corbusiera wybudowany w 1951 roku z pomocą syna zaprzyjaźnionego z architektem lokalnego restauratora.
• Z zewnątrz budynek wygląda jak tradycyjna drewniana chatka (fr. Cabonon).
• Chatka była tak mała, że żona architekta skarżyła się zaprzyjaźnionemu fotografowi: „Spójrz tylko w jakiej celi trzyma mnie mój mąż… Tylko popatrz! Każe mi spać tuż przy zlewie. Zastanawiam się jak ja wytrzymywałam przez 20 lat z tym fanatykiem i znosiłam jego szalone pomysły”. Mimo to chętnie przyjeżdżała do tego ustronia na południu Francji.

Kompleks Kapitolu, Czandigarh, Indie

• Le Corbusier  przejął projekt budowy indyjskiego miasta planowanego od zera po śmierci polskiego architekta Macieja Nowickiego.
• Kompleks Kapitolu obejmuje budynki Sądu Najwyższego, Sekretariatu i Pałacu Zgromadzeń.

Le Corbusier – co musisz wiedzieć o tym architekcie, idąc na egzamin?

Podsumujmy więc:

• Le Corbusier – to jest jedynie pseudonim, jaki sam sobie nadał. Tak naprawdę architekt nazywał się Charles-Édouard Jeanneret-Gris.
• Z pochodzenia był Szwajcarem, ale większość życia spędził we Francji.
• Jest autorem kilku ważnych dla historii architektury budynków, takich jak Villa Savoye czy jednostka mieszkaniowa w Marsylii.
• Gdy Niemcy okupowały Francję w trakcie II wojny światowej, Le Corbusier współpracował z rządem Vichy. Nie robił jednak tego ze względów ideologicznych. Chciał po prostu wykorzystać potrzebę odbudowy zniszczonego przez wojnę państwa do wprowadzenia w życie swoich idei architektonicznych.
• Wraz z Walterem Gropiusem był jednym z pionierów modernistycznego stylu międzynarodowego.

Jeżeli zdajesz egzamin na architekturę zapoznaj się z naszą listą 20 najważniejszych architektów!

20 architektów, których musisz znać